Μίμης Πλέσσας
Συνθέτης
Από το 1952 ασχολήθηκε με τη σύνθεση και βραβεύτηκε έξι φορές στην Ελλάδα και επτά φορές διεθνώς. Εχει γράψει μουσική για 104 ταινίες και 70 θεατρικές παραστάσεις και έχει διευθύνει με έργα του τις μεγαλύτερες ορχήστρες σε όλο τον κόσμο. Τιμήθηκε επανειλημμένα με χρυσούς και πλατινένιους δίσκους, ενώ το έργο του «Ο Δρόμος» σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου κατέχει την πρώτη θέση στην ελληνική δισκογραφία. Μερικές μόνο από τις τιμητικές του διακρίσεις: τον Ιούνιο του 2000 η πόλη των Αθηνών τον τιμά για την προσφορά του στην ελληνική μουσική με το «Χρυσό Μετάλλιο της πόλης» και τον Ιανουάριο του 2001 ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας του απονέμει τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικα για την προσφορά του στον πολιτισμό.
Κύριε Πλέσσα, σήμερα βιώνουμε το τέλος μιας εποχής. Ποιες είναι οι συνέπειες στην Ελλάδα;
«Το τέλος μιας εποχής είναι και η αρχή μιας άλλης. Ο κύκλος αυτής της εποχής της πλασματικής ευμάρειας ελπίζω ότι έχει παρέλθει. Πόσες φορές οι ίδιοι άνθρωποι ή οι επίγονοί τους θα ταλαιπωρήσουν για ακόμη μία φορά την ελληνική κοινωνία φτάνοντας τα πράγματα στα ίδια αδιέξοδα; Εμείς ως άνθρωποι αναλώσαμε τη ζωή μας κυνηγώντας κάποια ιδανικά και τα είδαμε πάρα πολλές φορές να υπερκαλύπτονται από συμφέροντα. Αλλά δεν υπάρχουν πια περιθώρια για πλασματικές φαντασιώσεις στον ορίζοντα. Αλίμονο! Τώρα βρισκόμαστε σε μια καμπή. Ας προσέξουμε τη ρότα που θα πάρουμε».
H γενιά σας είναι μια γενιά που τα έζησε όλα: πολέμους, φτώχεια, στέρηση, κακουχίες. Και, σήμερα, έπειτα από μια εποχή ευμάρειας, ο κόσμος πάλι υποφέρει. Τι αντιστοιχίες βρίσκετε ανάμεσα σε εκείνη την εποχή και τη σημερινή; Έχουμε τίποτα να διδαχτούμε;
«Το ότι έχουμε να διδαχτούμε, έχουμε. Αλλά εις ώτα μη ακουόντων; Ποιος θέλει να διδαχτεί και από τι; Το δικό μου πάνθεον έχει λιγοστέψει πάρα πολύ. Εβλεπα προχθές φωτογραφίες αγαπημένων μου φίλων από σπουδαίες πρεμιέρες, γεγονότα, επιβραβεύσεις και ήμασταν μαζί με άλλον έναν οι μόνοι επιζώντες. Οι επίγονοί τους, τα παιδιά τους, συνεχίζουν να παλεύουν για ιδανικά; Ως ένα βαθμό αμφιβάλλω. Απ’ την άλλη, δεν έχουμε καν τη γλώσσα για να μπορέσουμε να πλησιάσουμε τα παιδιά μας. Εχουν άλλες ταχύτητες, άλλες επικοινωνίες, τόσο διαφορετικές που εγώ τρέμω να πάρω μία θέση σαφή σε κάποια ερώτηση που μου υποβάλλουν. Εμείς μέσα από τα βάσανά μας είχαμε πάντα μία ελπίδα: ότι μόλις τελειώσει η δοκιμασία που περνάμε, οι άνθρωποι οι αληθινοί θα βρεθούμε όλοι μαζί και θα λέμε ‘εμείς’. Και μέχρι σήμερα, δυστυχώς, δεν μπορούμε να το πούμε. Εξακολουθούμε να λέμε ‘εγώ’…».
Εμείς τι κάναμε λάθος ως κοινωνία; Ποιες είναι οι αιτίες που μας έφεραν σε αυτήν την οικονομική κρίση και στα Μνημόνια; Υπήρχε εναλλακτική λύση;
«Δεν νομίζω ότι μπορώ να απαντήσω. Οτι θα υπήρχε εναλλακτική, δεν υπάρχει αμφιβολία. Ας μη θεωρηθεί γλαφυρότητα αυτό που σας λέω, αλλά είναι μια πικρή αλήθεια από κάποιον που φυλακίστηκε, βασανίστηκε, πείνασε: Στην Κατοχή έχασα τον καλύτερό μου φίλο σε οδόφραγμα που βρισκόταν μπροστά από το σπίτι μου, στην Αγίου Μελετίου 54. Είχαν στήσει το οδόφραγμα οι Σύμμαχοί μας και από λάθος τον σκότωσαν. Τι έφταιγε ο άνθρωπος που περνούσε από εκεί για να πάει στο σπίτι του που ήταν λίγο πιο κάτω; Η τύχη, η αναγκαιότητα και κάθε φορά τα μέσα με τα οποία αντιμετωπίζονται αυτοί οι δύο ασταθείς παράγοντες, είναι εκείνα που ορίζουν το μέλλον».
Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας σε αυτήν τη συγκυρία;
«Οτι εξακολουθούμε να λέμε εγώ και όχι εμείς».
Ποιο θεωρείτε το πιο επικίνδυνο φαινόμενο στην Ελλάδα της κρίσης;
«Την επιπολαιότητα. Αυτό, όμως, κάποιες φορές είναι και μέσα στις αρετές μας: ότι δηλαδή παίρνουμε τα πράγματα και λίγο αψήφιστα, χωρίς να υπολογίζουμε τα πάντα. Ξέρετε, εγώ ως τζαζίστας πιστεύω ότι η μόνη γλώσσα της αλήθειας είναι ο αυτοσχεδιασμός και η επικοινωνία».
Υπάρχουν περιθώρια για εμπράγματη αισιοδοξία; Πιστεύετε ότι η Ελλάδα θα καταφέρει να ανακάμψει σε ορατό ορίζοντα;
«Ασφαλώς. Το θέμα είναι τη στιγμή που θα ανακάμψει, να προσέξουμε. Είναι πιθανόν κάποιος με το ίδιο όνομα ή με τις ίδιες ψευδολογίες και τα ίδια ταξίματα να μας οδηγήσει στην ίδια ατραπό και σε μια καινούργια κρίση. Και αυτή η κρίση τότε θα είναι χειρότερη από την προηγούμενη και ακόμα πιο ισχυρή. Διότι σήμερα, πια, οι κρίσεις έρχονται ανά διετίες και όχι ανά δεκαετίες όπως συνέβαινε παλιότερα».
Τι συμβουλεύετε τους νέους για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν εκείνοι στην εποχή τους;
«Να κυνηγάνε τα ιδανικά τους με σθένος και αυτοθυσία. Και να μη σταματούν να δίνουν περισσότερα από όσα παίρνουν».
Ενας συνθέτης εξακολουθεί να ασκεί επίδραση στον κόσμο; Ποια είναι η θέση του στη σύγχρονη εποχή;
«Από τον πραγματικό συνθέτη και από τον πραγματικό καλλιτέχνη γενικότερα είναι που περιμένουμε την καινούργια αλήθεια. Βέβαια, οι άνθρωποι έχουν συνηθίσει τα ευτελή προϊόντα.
Ομως ξέρεις πού ελπίζω πολύ; Σήμερα υπάρχει κάτι που για μας δεν υπήρχε: Ο κυβερνοχώρος. Εχει ένα καλό. Είναι άπειρος. Εκεί χωράει ό,τι στείλεις και επιβιώνει όσο αντέχει. Μέσα λοιπόν από αυτή την άπειρη χωρητικότητα ιδεών, προτάσεων και αντιδράσεων κάποια στιγμή κάτι θα αποδειχτεί ισχυρότερο, κάτι θα μείνει πιο πολύ, κάτι θα αντέξει, θα προκύψει ενδεχομένως ένα κίνημα ελπιδοφόρο. Ολα αυτά, είτε με επιπολαιότητα, είτε με σοφία, είτε με ταλέντο, τα χειρίζονται τα παιδιά μας. Αλλά πάντα θα υπάρχει χώρος για την πραγματική ποιότητα».
Μπορεί το τραγούδι και η τέχνη γενικότερα να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της κρίσης;
«Απολύτως. Και το λέω με τέτοια σιγουριά γιατί το τραγούδι είναι του τράγου η ωδή. Και του τράγου η ωδή είναι η τραγωδία. Η αρχαία ελληνική τραγωδία γεννήθηκε από τα λυρικά και θρησκευτικά άσματα που τραγουδούσε ο χορός μπροστά και γύρω από το βωμό του Διονύσου.
Οι χορευτές τραγουδούσαν και ήταν ντυμένοι σαν τράγοι, γιατί οι τράγοι συνήθως, είναι αρχηγοί και οδηγούν τα κοπάδια. Από το τραγούδι των τράγων (τραγωδία), η παράσταση μεταμορφώθηκε σε δράμα.
Αυτή η πράξη εξακολουθεί να γίνεται. Και βλέπεις πόσα νέα παιδιά κάνουν καινούργιο είδος θεάτρου, αλλά και πόσοι Ελληνες και ξένοι καλλιτέχνες εξακολουθούν να εμπνέονται από την τραγωδία, αλλά και από την αττική κωμωδία, και να κάνουν σύγχρονο ή μεταμοντέρνο θέατρο. Πολλά από αυτά θα χαθούν σαν κινήματα ή άλλα δεν έχει έρθει ακόμα η εποχή για να γίνουν κατανοητά. Πάνω απ’ όλα, όμως, όλα αυτά είναι καλά γιατί συμβάλλουν στην παιδεία μας. Η παιδεία είναι που σώζει από την οποιαδήποτε συμφορά».
Ψευτοευμάρεια τέλος
Δεν επιτρέπεται πια να μην ξέρεις!
Τις προηγούμενες δεκαετίες είχε επικρατήσει η φιγούρα και η υπερκατανάλωση. Πιστεύετε ότι η κρίση μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά σε επίπεδο αξιών;
«Αυτή είναι η ελπίδα μου. Και πραγματικά, εάν για οποιοδήποτε λόγο οι άνθρωποι απερίσκεπτα παρασύρθηκαν σε εκείνη την ψευτοευμάρεια, σήμερα που βρίσκονται μπροστά σε συγκεκριμένες δυσκολίες θα πρέπει να κοιτάξουν να μην παρασυρθούν ξανά. Δεν επιτρέπεται πια να μην ξέρεις! Πάντως, υπάρχουν πάρα πολύ σπουδαία παιδιά. Αυτό, όμως, που έχει σημασία είναι να αναγνωριστούν μεταξύ τους οι νέοι άξιοι. Να βρεθούν μεταξύ τους και να αποτελέσουν έναν πυρήνα εναντίον της ψευτιάς και της ευκολίας».
- Ποια πράξη θεωρείτε επαναστατική σήμερα;
«Υπάρχει μια ωραία έκφραση: Δεν σηκώνω μύγα στο σπαθί μου. Το να μην επιτρέπεις σε κανέναν να καπηλεύεται τα ιδανικά σου»
Συνέντευξη από την Ημερησία 17/4/14 στον ΓΙΩΡΓΟ ΒΑΪΛΑΚΗ