Στο προηγούμενο άρθρο εστιάσαμε περισσότερο στην κατασκευή της φλαμένκο κιθάρας και στις διαφορές της με την κλασική κιθάρα. Εδώ θα αναφερθούμε περισσότερο στο παίξιμο της φλαμένκο κιθάρας και στα μικρά και μεγάλα μυστικά της τεχνικής του φλαμένκο.
Βέβαια, η μελέτη της τεχνικής του φλαμένκο για έναν κιθαρίστα που δεν ζει στην Ισπανία ,που δεν έχει στα αυτιά του το χαρακτηριστικό άκουσμα του φλαμένκο , είναι δυσκολότερη, ωστόσο η σωστή παιδεία από την κλασική κιθάρα, η μελέτη , η γνώση της φόρμας αλλά και της προέλευσης της κάθε φράσης μπορεί να οδηγήσει σε πραγματικά αξιοσημείωτα αποτελέσματα.
Το πιο σημαντικό εφόδιο και ποιότητα που θα πρέπει να διαθέτει ο κιθαριστής φλαμένκο είτε είναι δεξιοτέχνης είτε όχι είναι η σωστή αίσθηση και τήρηση του ρυθμού και του μέτρου.
Δηλαδή στα palos που έχουν compas θα πρέπει να είναι ακριβής στην τήρηση του μέτρου, ενώ στα ελεύθερα palos (Palo = φλαμένκο στυλ) θα πρέπει να επιλέγει τις φράσεις που είναι χαρακτηριστικές του στιλ.
Το compas ( Compas = “πυξίδα” – ασύμμετρη, περιοδική μετρική αγωγή) θα μπορούσε να θεωρηθεί το βασικότερο στοιχείο της τεχνικής του φλαμένκο, μιας και είναι κυρίως αυτό που διαφοροποιεί το στιλ του φλαμένκο απ’ όλα τα άλλα.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
Θα προσπαθήσω να περιγράψω όσο πιο απλά μπορώ έτσι ώστε να μπορεί να καταλάβει και κάποιος που ξεκινά τώρα κιθάρα τα βασικά χαρακτηριστικά στο παίξιμο του φλαμένκο κιθαριστή , που αντιλαμβάνεται ο ακροατής και τα βασικά εργαλεία του για εκτέλεση :
1. Rasgueados = Τα γραντζουνίσματα κρούση των χορδών με κίνηση προς τα έξω
Εκτελούνται με πολλούς τρόπους .
Αναφέρω δυο χαρακτηριστικούς .
Το σύμβολο ↑ σημαίνει κτύπημα από τις μπάσες χορδές προς τις πρίμες down stroke
Το σύμβολο ↓ σημαίνει κτύπημα από τις πρίμες χορδές προς τις μπάσες up stroke
Πρώτος τρόπος : Αυτά που παίζονται και με τον αντίχειρα abanicos (βεντάλια)
Αντείχειρας pulgar προς τα επάνω up stroke , a παράμεσος προς τα κάτω down stroke ,μέσος m προς τα κάτω ,δείκτης i προς τα κάτω , Αντείχειρας pulgar προς τα κάτω και Αντείχειρας pulgar προς τα επάνω.
Τα έξη αυτά κτυπήματα στις χορδές σε ένα χρόνο δηλ
p↓ a↑ m↑ i ↑ p↑ p↓
Pulgar = αντίχειρας (στο φλαμένκο παίζονται ολόκληρες φράσεις μόνο με τον αντίχειρα, ο οποίος παίζει και στα καντίνια
Δεύτερος τρόπος Αυτά που παίζονται χωρίς τον αντίχειρα οπότε ο αντίχειρας θα πρέπει να στηρίζεται στην έκτη χορδή ή στο καπάκι: Παράμεσος , μέσος ,δείκτης προς τα κάτω και
δείκτης προς τα επάνω a↑ m↑ i ↑ i ↓
2. Golpe = κτύπημα στο καπάκι της κιθάρας .
Ο αντίχειρας κτυπάει προς τα κάτω ενώ ταυτόχρονα ο παράμεσος – η κατά πολλούς κιθαριστές συμπεριλαμβανομένου του γράφοντος – ο μέσος με τον παράμεσο κτυπούν το καπάκι κάτω από τις χορδές εκεί που βρίσκεται η γκολπεαδούρα ( βλέπε Α μέρος ) Η ο δείκτης κτυπάει προς τα κάτω ενώ ταυτόχρονα ο παράμεσος κτυπάει το καπάκι.
3. Αlzapua = Tεχνική του αντίχειρα – που κτυπάει πάνω κάτω σαν την “διπλοπενιά” που μιμείται την πένα
4. Picado = “κάρφωμα των χορδών “, δυνατό απογιάντο, στακάτο. Είναι πολύ χαρακτηριστικά τα μεγάλα “κορδόνια” από κλίμακες που εκτελούνται με picado από τον εκάστοτε σολίστα του φλαμένκο Παίζονται με im ή ia κοντά στον καβαλλάρη έχοντας στο μεγαλύτερο μέρος τους κατιούσα φορά.
5. Tremolo = το φλαμένκο τρέμολο είναι πεντάηχο και αποτελείται από μία νότα μπάσου και τέσσερις μελωδίας δηλαδή αντίχειρας ,δείκτης, παράμεσος ,μέσος δείκτης (piami). Ενώ στην κλασική κιθάρα το tremolo είναι pami
6. Arpegio = ‘Αρπισμα Τα αρπίσματα είναι διαφόρων ειδών και ρυθμικών σχημάτων. Χαρακτηριστικό πάντως είναι το εξάηχο που επαναλαμβάνεται συχνά κυρίως στα Palos του cante jondo.
7. Falseta = ολοκληρωμένη, αυτόνομη, κιθαριστική φράση
8. Αpagando = “Μπούκωμα” – κλείσιμο των χορδών με την παλάμη του δεξιού, ή με το μικρό δάχτυλο του αριστερού χεριού
9. Abanico = Βεντάλια – τεχνική κρούσης του δεξιού χεριού
10. Llamadas (λιαμάδας): Πολύ σύντομα θέματα (μοτίβα), χαρακτηριστικά για το κάθε στιλ (palo), που βασίζονται στη φόρμα του compas και λειτουργούν ως γέφυρα μεταξύ των rasgueados και των falsetas. Πέραν αυτού, χρησιμεύουν και ως γέφυρα μεταξύ του κιθαρίστα και του τραγουδιστή ή του χορευτή.
Llamar σημαίνει στα ισπανικά “κάλεσμα”, με το οποίο ο κιθαριστής δείχνει στον τραγουδιστή ότι τελείωσε τη φράση του και τον καλεί να τραγουδήσει (αντίστοιχη είναι η λειτουργία της Llamada και με τον χορευτή). Οι Llamadas, σε αντίθεση με τις falsetas, συχνά αυτοσχεδιάζονται.
Όταν συνοδεύεται το τραγούδι, ο κιθαριστής συνήθως περιορίζει το παίξιμό του σε rasgueados και Llamadas. Όταν παίζονται falsetas, τότε θα πρέπει να είναι κοντές (μικρές σε διάρκεια) και τέτοιου χαρακτήρα που να μην αποσπούν πολύ την προσοχή από το τραγούδι.
11. Estribillo = ρεφρέν, επαναλαμβανόμενο μοτίβο
12. Macho = δυναμικό κλείσιμο.
Τεράστιος είναι ο ρόλος του Staccato. Ένα δραματικό εφέ που από την σταδιακή αύξηση της έντασης του ήχου , του ρυθμού της έξαρσης, της φλόγας , στην ξαφνική πλήρη σιωπή. Οι περισσότεροι φλαμένκο κιθαριστές χρησιμοποιούν το μικρό δάκτυλο του αριστερού χεριού για να σταματήσουν τις χορδές απότομα να πάλλονται και έτσι να έχουμε την μετάβαση στη πλήρη σιωπή .
Η φλαμένκο η κιθάρα είναι το τέλειο όργανο συνοδείας για τον τραγουδιστή φλαμένκο
Ο φλαμένκο κιθαριστής θα πρέπει και να δημιουργεί ένα αρμονικό υπόβαθρο βασισμένο σε συγχορδίες αλλά και μια έντονη αίσθηση κρουστού οργάνου , λειτουργώντας και ως συνδετικός κρίκος μεταξύ του τραγουδιού και του χορού.
Το σύγχρονο σολιστικό παίξιμο προέκυψε σαν μια σταδιακή εξέλιξη μικροφράσεων και μοτίβων που χρησιμοποιούνταν από τους παλαιότερους κιθαρίστες για να γεφυρώσουν τις συνοδευτικές συγχορδίες.
Το πιο σημαντικό όμως εφόδιο που θα πρέπει να έχει ο φλαμένκο κιθαριστής είναι αυτόν τον πολύ χαρακτηριστικό αέρα στο παίξιμο του .
Το φλαμένκο είναι τέχνη που στηρίζεται , στις σύντομες φράσεις χωρίς πολλές φλυαρίες… Μια falseta θα πρέπει να είναι μικρής διάρκειας και να τελειώνει με κορύφωση και δυναμική ένταση. Ο αυτοσχεδιασμός είναι σπάνιος.
Οι falsetas είναι πάντα προβαρισμένες πριν από την παράσταση. Ίσως να παραλλαχτούν κάποιοι μικροτονισμοί, τρίλιες κ.λπ.
Οι falsetas τελειώνουν συχνά με επίδειξη δεξιοτεχνίας που αποτελεί το σημείο κορύφωσης της φράσης.
Στο επόμενο μέρος θα ασχοληθούμε και με τους ρυθμούς του φλαμένκο
Soleares, Tanguillo, Alegrias, Tientos, Farruca, Seguidilla, Bulerias, Granadinas κλπ
Σίμος Κουσκούνης
Πηγές :
Flamenco Guitar By Ivor Mairants
Περιοδικό Tar
You Tube